5. Γλώσσα, Επιστήμη και μάθηση
(του Cl. Sutton, επιμέλεια Π. Κόκκοτας)
Ο ρόλος της γλώσσας είναι ένα νέο πεδίο έρευνας και μελέτης στη διδακτική των Φυσικών Επιστημών. Ο συγγραφέας ερευνά το ρόλο που μπορεί να παίξει η γλώσσα στις Φυσικές Επιστήμες για την ανάπτυξη των ίδιων των Φυσικών Επιστημών, αλλά κυρίως για την ανάπτυξη των ιδεών των μαθητών και την διεξαγωγή της διδασκαλίας. Επίσης δίνει έμφαση στη σημασία που έχουν οι λέξεις στη μάθηση και την κατανόηση των Φυσικών Επιστημών, και συνάμα προτείνει και μια γλωσσική προσέγγιση (με βάση την επεξεργασία των λέξεων) της διδακτικής πράξης όσον αφορά τις Φυσικές Επιστήμες.

Κατά κεφάλαιο, το παρόν βιβλίο πραγματεύεται τα παρακάτω θέματα:

Κεφάλαιο πρώτο: Αποτελεί μια συνοπτική εισαγωγή για όσα θα αναφερθούν στα επόμενα κεφάλαια. Δίνεται κυρίως έμφαση στο ρόλο που μπορούν να παίξουν οι λέξεις ως ερεθίσματα και εργαλεία τα οποία μπορούν να χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν Φυσικές Επιστήμες. Επισημαίνεται ακόμη η ικανότητα των λέξεων να πείθουν, να αποκρυσταλλώνουν σκέψεις και να συμβάλουν στην κατανόηση των Φυσικών Επιστημών.

Κεφάλαιο δεύτερο: Αναφέρεται στην προέλευση των λέξεων και τη σημασία που έχει στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών η γνώση αυτής της προέλευσης. Γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην εξέλιξη ορισμένων λέξεων και πως τελικά κατέληξαν να έχουν το νόημα που έχουν σήμερα.

Κεφάλαιο τρίτο: Έχει ως κύριο θέμα τη μεταφορική χρήση της γλώσσας – υπό το πρίσμα των θεωριών της αλληλεπίδρασης και της σύγκρισης – και το ρόλο της στη διαμόρφωση των νέων ιδεών. Γίνεται συνοπτική αναφορά στον τρόπο δημιουργίας των μεταφορών και στην επίδραση που έχουν στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών.

Κεφάλαιο τέταρτο: Συνεχίζεται η αναφορά στη μεταφορική χρήση της γλώσσας δίνοντας εδώ έμφαση στις ενστάσεις που εκφράζονται για την αναγκαιότητά της. Αναλύονται κυρίως λόγοι για τους οποίους θα πρέπει να αποφεύγεται η μεταφορική χρήση της γλώσσας. Τα στοιχεία στα οποία επικεντρώνεται το κεφάλαιο είναι ο διακοσμητικός χαρακτήρας και η άσκοπη φιλονικία την οποία ενθαρρύνουν οι μεταφορές.

Κεφάλαιο πέμπτο: Δίνει έμφαση στους τρόπους παρατήρησης των λέξεων και πώς αυτοί συνδέονται με τους τρόπους ομιλίας. Προβάλλεται η σημασία της αλληλεπίδρασης της θεωρίας και της υπόθεσης με την εμπειρία που αποκομίζεται από την παρατήρηση, γίνεται λόγος για νέους τρόπους παρατήρησης που μπορούν να αποκτηθούν με διερεύνηση των νέων τρόπων ομιλίας.

Κεφάλαιο έκτο: Συνεχίζεται η αναφορά στη σύνδεση των τρόπων παρατήρησης με τους τρόπους ομιλίας. Τονίζεται η σημασία που έχει αυτή η σύνδεση στη βελτίωση της μάθησης. Τα βήματα για την επίτευξη αυτής της βελτίωσης στη διδασκαλία είναι η οργάνωση των λέξεων σε ομάδες που συνδέονται με μια εικόνα, η πρακτική άσκηση και η ελευθερία των μαθητών να διατυπώνουν τις δικές τους ιδέες σύμφωνα με αυτά που μπορούν να αντιληφθούν.

Κεφάλαιο έβδομο: Παρουσιάζει το πώς μπορεί να λειτουργήσει η γλώσσα σε σχέση με τη γνώση, την πληροφόρηση και την κατανόηση. Αναλύονται δύο τρόποι χρήσης της γλώσσας, ο διερευνητικός και ο δηλωτικός, με παράθεση παραδειγμάτων από τις Φυσικές Επιστήμες και την τάξη.

Κεφάλαιο όγδοο: Επικεντρώνεται στο νόημα των λέξεων δίνοντας βάρος στο νοηματικό πυρήνα και τη νοηματική περιφέρεια τους, τονίζοντας ότι με την επεξεργασία αυτών των δύο στοιχείων του νοήματος, οι λέξεις μπορούν να γίνουν πιο κατανοητές. Για την καλύτερη επεξεργασία του νοήματος των λέξεων προτείνεται η χρήση του “εργαλείου” της «αγκιστροειδούς σημειογραφείας» προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να διευκολύνουν την ενεργοποίηση των μαθητών και τη δική τους επαγρύπνηση για τις συσχετίσεις μεταξύ λέξεων.

Κεφάλαιο ένατο: Αναφέρεται στην πρακτική άσκηση την οποία παρουσιάζει υπό ένα διαφορετικό πρίσμα. Η πρακτική άσκηση δεν πρέπει να περιορίζεται στα στενά πλαίσια των πειραματικών πάγκων άλλα να διατίθεται χρόνος για εργασία με τις λέξεις. Απαραίτητη προϋπόθεση για την οργάνωση δραστηριοτήτων με λέξεις είναι η επιλογή του κατάλληλου υλικού και η κατάλληλη προετοιμασία από τη μεριά του εκπαιδευτικού.

Κεφάλαιο δέκατο: Αναλύει το ύφος της εργασίας στο σχολείο. Με τον όρο «ύφος» εννοείται η τεχνοτροπία των αιθουσών εργασίας και το ύφος του γραπτού λόγου. Οι αίθουσες πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στα νέα δεδομένα ενώ οι μαθητές πρέπει να χρησιμοποιούν τον γραπτό λόγο ως εργαλείο επεξεργασίας των ιδεών τους.

Κεφάλαιο ενδέκατο: Ασχολείται με τους όρους «ανακάλυψη», «γεγονός» αλλά κυρίως με τον όρο «θεωρία», την οποία διακρίνει σε επιστημονική και λιγότερο τεκμηριωμένη. Αναφέρεται στα στάδια εξέλιξης για τη χρήση της επιστημονικής θεωρίας τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών.

Κεφάλαιο δωδέκατο: Παρουσιάζει τον κονστρουκτιβισμό (εποικοδόμηση) σε σχέση με τη γνώση και τον αναλύει πολύπλευρα. Εξετάζει τις ανησυχίες των εκπαιδευτικών, την οικοδόμηση της κατανόησης και τη σχέση που έχει η εποικοδόμηση με την ερμηνεία των φαινομένων.

Επίλογος: Αποτελεί σύνοψη όσων αναφέρθηκαν σε προηγούμενα κεφάλαια αλλά παρουσιάζει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία σε σχέση με τη γλώσσα καθώς και ένα τρόπο προσέγγισης που σχετίζεται με το αναλυτικό πρόγραμμα.

Το βιβλίο του Clive Sutton αποτελεί μια επίκαιρη και σημαντική πρόταση που αντιμετωπίζει με σφαιρικό τρόπο τη γλώσσα και τη χρησιμότητά της στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών και μπορεί να καταστεί εφόδιο για τους εκπαιδευτικούς στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τους μαθητές στην κατανόηση και τη μάθηση των Φυσικών Επιστημών.


   
   
   
   
   
   

Ναυαρίνου 13α,10680, Αθήνα Τηλ.: 210 3688036 - Fax: 210 3688036
13a, Navarinou Str., Athens Τel.: 210 3688036-Fax: 210 3688036
H ανάπτυξη του ιστοχώρου πραγματοποιήθηκε από τον καθ. Παν. Κόκκοτα και τους συνεργάτες του.
www.primedu.uoa.gr/sciedu © 2004 All rights reserved - e-mail: estamoulis@sch.gr