ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

 

 

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

εκδόσεις ΓΡΗΓΟΡΗ, ΑΘΗΝΑ 2001, 4η έκδοση

ΠΡΟΛΟΓΟΣ TΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
Στην έκδοση αυτή το βιβλίο αναθεωρήθηκε σι πολλά σημεία και προστέθηκε ύλη ως εξής:

Στο δεύτερο κεφάλαιο: Ο χαρακτήρας και η ιδιαιτερότητα των Φ.Ε. προστέθηκαν παράγραφοι που αναφέρονται στη φύση των Φυσικών Επιστημών όπως: ο κόσμος είναι κατανοητός, οι επιστημονικές ιδέ-ες υπόκεινται σε αλλαγές, η επιστημονική γνώση έχει διάρκεια κ.τ.λ.

Προστέθηκε ένα νέο κεφάλαιο (3ο κεφάλαιο) με τίτλο: Σύγχρονα επιστημολογικά ρεύματα. Αυτό έγινε γιατί θεωρώ ότι ο ρόλος της επιστημολογίας είναι σήμερα πολύ σημαντικός στη διαμόρφωση της διδακτικής των Φυσικών Επιστημών ως επιστήμης.

Στο πέμπτο κεφάλαιο: Απόψεις για τη μάθηση προστέθηκαν και άλλες απόψεις για τη μάθηση, όπως τον Dewey, τον Vygotsky, τον Bru-ner, του Gagne, τον Ausubel, και τον Gardner, ώστε ο αναγνώστης να αποκτήσει μια περισσότερο ολοκληρωμένη άποψη για τη μάθηση. Η θεωρία της εποικοδόμησης της γνώσης ή τον κονστρουκτιβισμού δεν περιλαμβάνεται εδώ. Λόγω της σημασίας της αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο <10ο κεφάλαιο) με τίτλο: Σύγχρονες τάσεις στη μάθηση και στη διδασκαλία.

Στο έβδομο κεφάλαιο, το οποίο διαπραγματεύεται την υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων, προστέθηκε υλικό που αναφέρεται στο ρόλο του σχολικού εργαστηρίου στη μάθηση και περιγράφει: την οργάνωση του εργαστηρίου», το ρόλο των διδασκόντων, τα μέσα για την αποφυγή ατυχημάτων κ.τ.λ.

Στο όγδοο κεφάλαιο: Αρχές διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών προστέθηκαν παράγραφοι σχετικές με το ρόλο της ιστορίας και της φιλοσοφίας των Φυσικών Επιστημών στη διδασκαλία και τη μάθηση.

Στο ένατο κεφάλαιο: Οπτικοακουστικά μέσα διδασκαλίας προστέθηκαν κείμενα που αναφέρονται ατό ρόλο της επικοινωνίας στη μάθηση, στη σημειολογία της εικόνας και. τη σημασία της στην κατανόηση κ.τ.λ.

Τέλος, στο δωδέκατο κεφάλαιο: Παραδείγματα διδασκαλιών και τεστ αξιολόγησης προστέθηκε διδακτικό άλικο, που αναφέρεται στην εποικοδομητική διδασκαλία και μάθηση.

Στην αναμόρφωση τον βιβλίου βοήθησαν οι συνεργάτες μου: Παναγιώτης Πήλιουρας, Ευθύμης Σταμούλης και Κατερίνα Μαλαμίτσα τους οποίους ευχαριστώ από τη θέση αυτή.
Αθήνα, Νοέμβρης 2001

ΠΡΟΛΟΓΟΣ TΗΣ ΤΡΙΤΗΣ  ΕΚΔΟΣΗΣ

Τα τελευταία χρόνια δίνεται ολοένα και περισσότερο ξεχωριστή βαρύτητα στον τρόπο διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών. Ο λόγος είναι απλός. Ο σωστός τρόπος διδασκαλίας των επιστημών της φύσης βοηθάει τους μαθητές να αποκτήσουν το επιστημονικό γίγνεσθαι, δηλαδή να κατακτήσουν τη νοοτροπία του επιστήμονα. Τα στοιχεία αυτά είναι τελείως απαραίτητα για τη δημιουργία των επιστημονικά καλλιεργημένων πολιτών του μέλλοντος, που θα στηρίζουν τις αποφάσεις τους σε αντικειμενικά δεδομένα. Δεν είναι υπερβολή να τονίσουμε ότι οδηγούμεθα προς μια νέα επιστήμη: την επιστήμη της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών.

Στο βιβλίο αυτό η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών θεμελιώνεται στα επιστημονικά δεδομένα της Ψυχοπαιδαγωγικής, τονίζεται η αναγκαιότητα άσκησης των μαθητών στις διαδικασίες της επιστημονικής μεθόδου, παρουσιάζεται ο ρόλος της επιστήμης στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αποκαλύπτεται ο τρόπος με τον οποίο η επιστημονική γνώση μεταποιείται μέσω των αναλυτικών προγραμμάτων και των σχολικών εγχειριδίων σε σχολική γνώση, παρουσιάζονται τα σύγχρονα μοντέλα διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών και δίνονται συγκεκριμένα παραδείγματα διδασκαλιών.

Τόσο το βιβλίο αυτό όσο και το «Σύγχρονες Προσεγγίσεις στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών» απευθύνονται σ’ αυτούς που διδάσκουν ή πρόκειται να διδάξουν τις Φυσικές Επιστήμες στη Εκπαίδευση.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Κεφάλαιο 1ο:  ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
  1.1. Η προσφορά των Ελλήνων 7
1.2. Η συμβολή του Αριστοτέλη 8
1.3. Η επιστημονική επανάσταση και οι εξελίξεις στη Φυσική 11
1.4. Η εξέλιξη της Χημείας 16
1.5. II ανάπτυξη της Βιολογίας IS
1.6. Οι σύγχρονες τάσεις 20
1.7. Οι Φ.Ε. και η ιδεολογία 22
1.8. Η παραγωγή, αιτία της επιστήμης 25
1.9. Ο ρόλος της επιστήμης στο κοινωνικό γίγνεσθαι 27
1.10. Οι Φ.Ε. και η τεχνολογία 27
Κεφάλαιο 2ο: Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΚΑΙ Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ Φ.Ε.
  2.1. Ορισμός 30
2.2 Η φύση των Φυσικών Επιστημών 31
α) Ο κόσμος είναι κατανοητός 31
β) Οι επιστημονικές ιδέες υπόκεινται σε αλλαγές 32
γ) Η επιστημονική γνώση έχει διάρκεια 33
δ) Η επιστήμη δεν μπορεί να δώσει πλήρεις απαντήσεις
σε όλες τις ερωτήσεις 33
ε) Η επιστήμη βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία 34
στ) Η επιστήμη είναι δημιούργημα της λογικής, αλλά και της φαντασίας 35
ζ) Ή επιστήμη εξηγεί και προβλέπει 36
η) Οι επιστήμονες προσπαθούν ν« προσεγγίσουν με απόλυτη ακρίβεια
την πραγματικότητα και να αποφύγουν προκαταλήψεις 3S
θ) II επιστήμη δε στηρίζεται στην αυθεντία 38
2.3. Ο επιστημονικός τρόπος σκέψης 39
2.4. Η επιστημονική νοοτροπία 41
2.5 Η επιστημονική γνώση 42
2.6. Οι Φυσικές Επιστήμες και οι άλλοι τομείς της γνώσης 45
α) Οι. χαρακτηριστικές βασικές έννοιες 45
β) Οι χαρακτηριστικές δομές με τις οποίες ελέγχονται εμπειρικά
οι θεωρίες 45
γ) Χαρακτηριστικοί τρόποι με τους οποίους ελέγχονται, εμπειρικά
οι θεωρίες ……………………………………………………………….. 45
δ) Τη χαρακτηριστικά τεχνάσματα 46
ί.7. Οι Φ.Ε. και τα Μαθηματικά 46
2.8. Οι Φ.Ε. και οι Κοινωνικές Επιστήμες 48
 
Κεφάλαιο 3ο: ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ
  ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΓΠΣΤΗΜΟΛΟΠΚΛ ΡΕΥΜΑΤΑ
3.1. Εισαγωγή 49
3.2. Ο Επαγωγισμός-Εμπει.ρισμός (με ακραία μορφή το Λογικό Θετικισμό) 54
3.3. Το Υποθετικό-Παραγωγικό ρεύμα 59
3.4. Το Συμφραστικό-Ποαγματιστικό ρεύμα 67
3.5. Ο Σχετικισμός 73
Κεφάλαιο 4ο: Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
  4.1. Ορισμός και σημασία της μεθόδου 77
4.2. Η ιδιομορφία της μεθόδου 79
4.3. Η επαγωγική μέθοδος (Inductive Approach) 80
4.4. Η παραγωγική μέθοδος; (Deductive Approach) 85
4.5. Οι επιμέρους διαδικασίες της επιστημονικής μεθόδου 88
4.6. Η παρατήρηση 90
4.7. Η ταξινόμηση 92
4.8. Οι μαθηματικές εκφράσεις 94
4.9. Οι μετρήσεις 96
4.10. Οι χωροχρονικές σχέσεις 97
4.11. Η επικοινωνία 97
4.12. Οι προβλέψεις 97
4.13. Τα συμπεράσματα 98
4.14. Οι λειτουργικοί ορισμοί 99
4.15. Οι υποθέσεις 99
4.16. Η ερμηνεία των δεδομένων 100
4.17. Η αναγνώριση και ο διαχωρισμός των μεταβλητών 100
4.18. Ο πειραματισμός 10]
4.19. Η κατασκευή μοντέλων (προτύπων) 105
Κεφάλαιο 5ο: ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ
  5.1. Εγκέφαλος και νόηση 108
5.2. Τα στάδια ανάπτυξης 113
5.3. Το αισθησιοκινητικό στάδιο 115
5.4. Το προσυλλογιστικό στάδιο 116
5.5. Το στάδιο των συγκεκριμένων ενεργημάτων 118
5.6. Το στάδιο της αφαιρετικής σκέψης 122
5.7. Κατανομή των μαθητών στα στάδια ανάπτυξης 125
5.8. Άλλες απόψεις για τη μάθηση 129
α) Η άποψη του Dewey 129
(1) II άποψη του Vygotsky 131
γ] II άποψη του Bruner 133
δ) Η άποψη του Gagne 133
ε) Η άποψη του Ausubel 134
στ) Η άποψη του Gardner 135
5.9. Το υλιστικό υπόβαθρο της γνώσης 138
5.10. Διάγνωση των σταδίων ανάπτυξης 139
5.11. Η σημασία των σταδίων για την Εκπαίδευση 143
Κεφάλαιο 6ο: ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
  6.1. Σκοποί της Εκπαίδευσης 144
6.2. Σκοποί του προγράμματος των Φ.Ε 145
6.3. Γενικοί σκοποί 146
6.4. Ειδικοί σκοποί του προγράμματος των Φ,Ε 147
6.5. Αρχές του προγράμματος 149
6.6. Οι νεότερες τάσεις στα αναλυτικά προγράμματα των Φ.Ε.
στο Δημοτικό Σχολείο 150
6.7. 2υσχέτιση του προγράμματος των Φ.Ε, με τα άλλα μαθήματα
στο Δημοτικό σχολείο 150
6.8. Το ενοποιημένο πρόγραμμα των Φ.Ε 151
6.9. Κοινά χαρακτηριστικά των σύγχρονων προγραμμάτων των Φ.Ε 152
6.10. Το πρόγραμμα των Φ.Ε. και οι διανοητικές απαιτήσεις του
από τους μαθητές 154
6.11. Ταξινόμηση των κυριότερων εννοιών της Φυσικής, με βάση
τα στάδιο ανάπτυξης του παιδιού 155
6.12. Ταξινόμηση των κυριότερων εννοιών της Χημείας 160
6.13. Ταξινόμηση των κυριότερων εννοιών της Βιολογίας 166
6.14. Η κλιμάκωση του προγράμματος με βάση τα στάδια της ανάπτυξης
του παιδιού 170
6.15. Streaming και εξατομίκευση 171
6.16. Η αντανάκλαση της ιδιαιτερότητας των Φ.Ε. στα σύγχρονα προγράμματα
και εγχειρίδια 174
Κεφάλαιο 7ο: Η ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ
  7.1. Χρήση και λειτουργία του εργαστηρίου στη διδασκαλία των Φ.Ε 176
7.2. Οι βασικές λειτουργίες του εργαστηρίου 176
1 .'λ. Ο αριθμός των εργαστηρίων 179
7 /ι. Καθήκοντα των διδασκόντων 181
7.δ. Το τεχνικό «αϊ βοηθητικό προσωπικό 183
7.6. Οι ζωντανοί οργανισμοί 185
7.7. Η σημερινή ελληνική πραγματικότητα 186
Το παρασκευαστήριο 187
Το εργαστήριο των Φ.Ε 188
7.8. Προγραμματισμός και λειτουργία του εργαστηρίου 192
7.9. Αξιολόγηση εργαστηριακής υποδομής 193
7.10. Παρεμβάσεις στο εργαστήριο με ασφάλεια και την εύρυθμη
λειτουργία τους 194
7.11. Οι παρεμβάσεις στο εργαστήριο πιο αναλυτικά 194
7.12. Τα φύλλα εργασίας 199
Κεφάλαιο 8ο: ΑΡΧΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
  8.1. Η πρωτοβουλία και η συμμετοχή του μαθητή 201
8.2. Η σημασία του πειράματος of η διδασκαλία 203
8.3. Το πείραμα από το μαθητή 205
8.4. Το πείραμα επίδειξης 208
8.Γι. Η ανακαλυπτική διδασκαλία και μάθηση 213
8.6. Η ερευνητική διδασκαλία 218
8.7. Τη παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας 221
5.6. Η ιστορική προσέγγιση και φιλοσοφική της διδασκαλίας των Φ.Ε 230
8.6. Το διαδικασιοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας 231
8.10. To Team-Teaching 232
8.11. Προγραμματισμένη μάθηση 233
8.12. Η πρακτική της διδασκαλίας 235
8.13. Διδακτικοί στόχοι 238
8.14. Ταξινόμηση των διδακτικών στόχων κατά Bloom 241
8.15. Η διαλογική συζήτηση στη διδασκαλία 244
8.16. Οι ερωτήσει; στη διδασκαλία 245
8.17. Η αυτοεκτίμηση του μαθητή 247
8.18. Τα κίνητρα μάθησης 248
8.19. Η αξιολόγηση του μαθητή 249
8.20 Στοιχεία της τελικής αξιολόγησης και επίδοσης 351
Κεφάλαιο 9ο: ΤΑ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
  9.1. Επικοινωνία 251
α) Προφορική επικοινωνία 254
β) Γραπτή και έντυπη επικοινωνία 255
γ) Επικοινωνία μέσω εικόνων 256
δ) Ακουστική επικοινωνία 258
Ε) Οπτικοακουστική επικοινωνία 258
στ) Ο κώνος της εμπειρίας του Ε. Dale 259
9.2. Ο ρόλος της εικόνας στη διδασκαλία και τη μάθηση 265
9.3. Η σημασία των οπτικών μέσων στη διδακτική πράξη 268
α) Η εκπαιδευτική τηλεόραση 273
β) Ο κινηματογράφος 278
γ) Το οαδι.όφωνο 279
δ) Ανακλαστικός προβολέας (Overhead Projector) 280
ε) Μικροδιαφάνειες (Slides) 284
στ) Το μικροσκόπιο 285
ζ) Πίνακας κιμωλίας 285
η) Χάρτινος πίνακας 287
θ) Ηλεκτρονικοί υ π ο λογιστές 288
9.4. Η Εκπαιδευτική Τεχνολογία σύμφωνα μι: τις σύγχρονες
παιδευτικές απόψεις 289
9.5. Η πραγματικότητα στα σχολεία μας 292
Κεφάλαιο 10ο: ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
  10.1. Τι είναι οι. ιδέες των μαθητών 294
10.2. Πώς δημιουργούνται οι ιδέες των παιδιών 296
10.3. Η μάθηση 297
10.4. Η επιστημολογία της εποικοδόμησης 299
10.5. Η μη μετάδοση της γνώσης 300
10.6. Διδακτικό μοντέλο της εποικοδομητικής προσέγγισης 300
Η φάση του προσανατολισμού 300
Η φάση της ανάδειξης των ιδεών των μαθητών 301
Η φάση της αναδόμησης των ιδεών των μαθητών 302
Η φάση της εφαρμογής …303
Η φάση της ανασκόπησης 303
10.7. Πλεονεκτήματα τη; εποικοδομητικής προσέγγισης 304
Κεφάλαιο 11ο: ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
  11.1, Σκοποί της διδασκαλίας των Φ. Ε ......................... 305
1 1.2. Η θέση του μαθήματος στο πρόγραμμα ................. 308
1 1.3. Οι ώρες διδασκαλίας ....................................... 309
11.4. Το αναχρονιστικό περιεχόμενο ........................... 311
11.5. Η υλικοτεχνική υποδομή στο ελληνικό σχολείο ........ 313
1 1.6. Η αξιολόγηση του μαθητή στο ελληνικό σχολείο ...... 314
11.7. Αυτοί που διδάσκουν το μάθημα των Φ. Ε .............. 320
Κεφάλαιο 12ο: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΤΕΣΤ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
12.1 . Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Το κύτταρο» ........... 326
12.2. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Η δύναμη της τριβής» . . . 333
12.3. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Η άνωση στα υγρά
και τα αέρια» ................................................ 338
12.4. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Τα φύλλα» ............. 343
12.5. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Στοιχεία ελαστικότητας.
Δυναμόμετρα» ............................................... 349
12.6 Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Τριβή» ................ 357
12.7. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Εγκάρσια και διαμήκη κύματα.
θεμελιώδης τύπος της κυματικής» .............................. 366
12.8. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Νόμος τον Ohm» ....... 374
12.9. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Τριβή» ................ 380
12.10. Παρουσίαση της διδασκαλίας στο μάθημα «Ηλεκτρομαγνητική
δύναμη Laplace» ............................................ 389
12.11. Η διδασκαλία στα πλαίσια της θεωρίας της εποικοδόμησης της γνώσης.
Παρουσίαση της διδσκαλίας στο μάθημα «που υπάρχει αέρας» ......... 393
12.12 Τεστ για μικρότερους μαθητές ................................. 402
12.13 Τεστ πολλαπλής επιλογής ..................................... 405
12.14 Τεστ μνήμης ................................................ 407
12.15 Αξιολόγηση για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ....... 407
12.16 Οι απόψεις των διδασκόντων γι« την πειραματική εργασία ......... 407
12.17 Ο τρόπος αξιολόγησης ....................................... 407
12.18 Παραδείγματα θεμάτων Φυσικής .............................. 409
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ  ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ

 

 

 

 

 

     
  Τελευταία ενημέρωση: 04 Οκτωβρίου 2002  
Επικοινωνία   |Σχόλια   Αρχική Σελίδα